Czy chroniczne stosowanie kofeiny osłabia jej działanie ergogeniczne?

Chroniczne stosowanie kofeiny jest w powszechnej opinii wiązane z pogorszeniem efektów jej działania. W świetle badań naukowych sytuacja wydaje się być jednak bardziej skomplikowana. W dodatku zagadnienie to jest zaskakująco słabo zbadane u ludzi. Przeprowadzono zaledwie kilka badań weryfikujących tą hipotezę.

Niedawno przeprowadzono przegląd badań, w którym przeanalizowano wpływ chronicznego stosowania kofeiny na ergogeniczne działanie doraźnej suplementacji kofeiną (1). Autorzy zidentyfikowali cztery badania weryfikujące tą hipotezę, w których wykorzystano jako testy próby wysiłkowe. Wyniki dwóch badań wskazują na pogorszenie, ale nie eliminację doraźnych efektów ergogenicznych kofeiny przy jej chronicznym stosowaniu (2, 3). W dwóch pozostałych badaniach nie odnotowano różnic w odpowiedzi na doraźne zastosowanie kofeiny między osobami z niskim i wysokim nawykowym spożyciem kofeiny (4, 5).

Ostatnio Lara i wsp. przeprowadzili podwójnie zaślepione, kontrolowane placebo, randomizowane badanie krzyżowe, w którym badani uczestniczyli w dwóch protokołach trwających 20 dni. W jednym protokole wprowadzono dzienne spożycie kofeiny wynoszące 3 mg/kg m. c., w drugim kapsułki placebo. W regularnych odstępach czasu badani wykonywali maksymalny wysiłek na ergometrze do wyczerpania, wraz z 15-sekundowym sprintem na ergometrze kolarskim. Autorzy stwierdzili, że chociaż kofeina wykazywała działanie ergogeniczne przez 20 dni, jej działanie osłabło z czasem (6). To odkrycie w jednym ze nowszych badań sugeruje, że może wystąpić częściowe osłabienie działania ergogenicznego kofeiny.

Z drugiej strony w ostatnio przeprowadzonym badaniu Sabol i wsp. (2019) wykazano, że chroniczne spożywanie kofeiny nie miało wpływu na ergogeniczne działanie kofeiny w testach rzutu piłką i skoku w pionie (7). Ostatnie sprzeczne badania dodatkowo podkreślają potrzebę dodatkowych badań w tej dziedzinie.

Obok kwestii pojawienia się tolerancji na działanie kofeiny w trakcie jej chronicznego stosowania istnieje hipoteza, że odstawienie kofeiny na kilka dni może wzmocnić jej działanie ergogeniczne po ponownym zastosowaniu. W przeglądzie Pickeringa i wsp. 2018 (1) autorzy zidentyfikowali trzy badania weryfikujące wpływ kilkudniowego odstawienia kofeiny na próby wysiłkowe po ponownym zastosowaniu kofeiny (8, 9, 10). We wszystkich przytoczonych badaniach okres odstawienia kofeiny nie wpływał na jej działanie ergogeniczne.

W świetle tych dowodów wydaje się, że powszechnie stosowane strategie przerywania suplementacji kofeiną na kilka dni przed zawodami wydają się być bezcelowe. W dodatku istnieją obawy, że przerwanie chronicznego stosowania kofeiny może wywołać symptomy odstawienia, co może mieć negatywny wpływ na wydajność wysiłkową.

Podsumowując, kwestia wpływu chronicznego stosowania kofeiny na efekty jej działania nadal nie jest rozstrzygnięta. Wydaje się, że codzienne stosowanie kofeiny może z czasem zmniejszyć jej działanie ergogeniczne, jednak wszelkie ograniczenia korzyści wynikających z suplementacji kofeiną podczas chronicznego stosowania mogą być potencjalnie modyfikowane przez znaczące zwiększenie dawki ponad wartości używane codziennie przez danego sportowca. Obecne wnioski opierają się na niewielkiej ilości dowodów i z pewnością konieczne są dalsze badania.