NAC w terapii urazów mózgu

N-acetyl-l-cysteina (NAC) to N-acetylowa pochodna aminokwasu l-cysteiny. Jest prekursorem syntezy glutationu, przeciwdziała szkodliwemu wpływowi stresu oksydacyjnego i tłumi nadmierną odpowiedź immunozapalną organizmu. NAC jest lekiem zatwierdzonym przez FDA od 1985 r. i jest używany w przeciwdziałaniu toksyczności acetaminofenu czyli popularnego, przeciwbólowego paracetamolu. Od wielu lat jest również dostępny na polskim rynku jako suplement diety.  Naukowcy zastanawiają się czy NAC może być przydatny w terapii urazów mózgu.

W wyniku urazowego uszkodzenia mózgu (TBI) dochodzi do gwałtownego spadku poziomu glutationu. Wiąże się to z zaburzeniem statusu redoks i nasileniem stresu oksydacyjnego. W konsekwencji może dojść do nasilonej odpowiedzi układu immunologicznego i silnej kaskady prozapalnej oraz wtórnego uszkodzenia mózgu (1).

Od wielu lat NAC jest przedmiotem badań ze względu na swój potencjał antyoksydacyjny. Oceniono wpływ NAC na stan pacjentów z chorobami neurologicznymi: autyzmem, depresją, chorobami psychicznymi, chorobami neurodegeneracyjnymi. Ostatnie badania wykazały, że NAC może redukować stężenia biomarkerów stresu oksydacyjnego po niektórych urazach chirurgicznych.

N-acetyl-l-cysteina jest stosunkowo bezpieczna i jej ewentualne skutki niepożądane są łagodne. Jej ograniczeniem jest jednak stosunkowo niska przepuszczalność bariery krew-mózg (1). Niedawno opracowano pochodną amidową NAC znaną jako amid N-acetylcysteiny (NACA) o wyższej przepuszczalności bariery krew-mózg niż NAC. Taka modyfikacja skutkuje zwiększoną biodostępnością dla centralnego układu nerwowego. NACA nie była jeszcze nigdy stosowana w badaniach przeprowadzonych na ludziach.

Badania dotyczące zastosowania NAC w terapii urazów mózgu

W 2018 roku został opublikowany systematyczny przegląd badań naukowych dotyczących wpływu NAC i NACA na wyniki neurofunkcjonalne i biomarkery stresu oksydacyjnego i stanu zapalnego po urazowym uszkodzeniu mózgu. W przeglądzie uwzględniono 3 badania na ludziach (w tym dwie próby randomizowane, kontrolowane placebo i jedno badanie obserwacyjne kohortowe) oraz 20 badań na zwierzętach (1).

Najważniejsze badanie uwzględnione w przeglądzie przeprowadzono wśród 81 aktywnych wojskowych i weteranów z łagodnym urazowym uszkodzeniem mózgu (mTBI) związanym z wybuchem. Klasyfikacja urazu jest zbliżona do najczęstszych urazów występujących w sporcie. W tym badaniu 7 dni suplementacji NAC po wypadku wiązało się ze zredukowaniem objawów i skuteczniejszą rekonwalescencją po mTBI (2).

NAC była również jednym ze składników protokołu suplementacyjnego zastosowanego przez zespół dra Daniela Amena (4). Użyto go w celu poprawy funkcji kognitywnych w badaniu na emerytowanych zawodnikach futbolu amerykańskiego z objawami neurodegeneracji i zaburzeniami kognitywnymi.

Podsumowanie – NAC w terapii urazów mózgu

Podsumowując NAC znacząco poprawiał stan neurofunkcjonalny u ludzi i zwierząt, zmniejszał poziom mediatorów stresu oksydacyjnego i odpowiedzi zapalnej i ograniczył śmierć komórek. NAC może potencjalnie zmniejszać wtórne uszkodzenie mózgu związane z urazem.

Przemysł farmaceutyczny i instytuty zdrowia w Stanach Zjednoczonych interesują się zastosowaniem NAC. Mimo to NAC nadal nie znalazł zastosowania jako lek przy TBI. Niezbędne są kolejne badania wysokiej jakości u ludzi z urazowym uszkodzeniem mózgu. Obecne dowody naukowe wydają się być mocno przekonywujące (1). Armia USA opublikowała niedawno swój nowy plan badań strategicznych w celu opracowania ulepszonej terapii TBI (3). We wspomnianym dokumencie autorzy wyraźnie wskazują, że NAC jest jednym z niewielu bezpiecznych leków, które posiadają rozsądne dowody pilotażowe do leczenia mTBI w warunkach klinicznych u ludzi i zdecydowanie zalecają rozszerzone badania kliniczne.