Właściwości zdrowotne wiśni powodują, że są one cennym pokarmem dla wielu osób. Wiśnie są owocami o wysokiej gęstości odżywczej i stosunkowo niskiej kaloryczności (~50 kcal/100 g). Zawierają znaczne ilości cennych składników odżywczych i bioaktywnych, w tym błonnika, polifenoli, karotenoidów, witaminy C i potasu (1). Dodatkowo stanowią dobre źródło tryptofanu, serotoniny oraz melatoniny.
Istnieje ponad sto odmian wiśni, lecz pogrupowane są w dwa główne gatunki: wiśnie słodkie (Prunus avium L.) czyli nasze tradycyjne czereśnie i wiśnie cierpkie (Prunus cerasus L.) Wszystkie wiśnie stanowią cenne źródło polifenoli, jednak wiśnie cierpkie zawierają ich najwięcej, bo średnio 350 mg/100 g produktu. Głównymi antocyjanami zawartymi w wiśniach są cyjanidyno-3-glukozyd i cyjanidyno-3-rutinosyd. Oprócz antocyjanów wiśnie są również bogate w kwasy hydroksycynamonowe i flawonole. Przede wszystkim to właśnie zawartość antocyjanów i innych antyoksydantów odpowiada za prozdrowotne działanie wiśni.
Na obecną chwilę opublikowano wiele badań na ludziach, w których zbadano pozytywny wpływ spożycia wiśni na organizm człowieka. W badaniach stosowano zarówno wiśnie słodkie i cierpkie, a także produkty wytworzone z wiśni (sok, proszek, koncentrat, kapsułki).
Wiśnie i stres oksydacyjny
Stres oksydacyjny jest czynnikiem rozwoju i progresji przewlekłych chorób zapalnych u ludzi. W wielu badaniach wykazano spadek stresu oksydacyjnego bądź zwiększenie potencjału antyoksydacyjnego po spożyciu wiśni. Markery zdolności antyoksydacyjnej, na które wpłynęło spożycie wiśni obejmowały zwiększone stężenie ORAC (zdolność pochłaniania rodników tlenowych) w osoczu (2), FRAP (zdolność zmniejszania stężenia żelaza) w osoczu (3), TAS (całkowity status antyoksydacyjny) w surowicy (4), obniżone stężenie izoprostanu F2 w osoczu (5) i LOOH (test peroksydacji lipidów) oraz zwiększony potencjał antyoksydacyjny w moczu (6).
W dwóch badaniach nie stwierdzono wpływu spożycia wiśni na markery stresu oksydacyjnego. Może być to wynikiem rodzaju badanego typu wysiłku (piłka wodna), charakteru stosowanego suplementu oraz krótkoterminowego spożycia wiśni.
Podsumowując, odkrycia z badań na ludziach sugerują, że wiśnie redukują stres oksydacyjny. Wnioski te potwierdzają również wyniki badań na zwierzętach oraz in vitro. W tych badaniach ekstrakty z wiśni zwiększały aktywność enzymów antyoksydacyjnych w wątrobie. Zmniejszały również peroksydację lipidów indukowaną żelazem lub miedzią in vitro (7).
Wiśnie i stan zapalny
W jedenastu dotychczasowych badaniach przeprowadzonych wśród ludzi wykazano spadek markerów stanu zapalnego pod wpływem spożycia wiśni bądź produktów z wiśni. Następujące markery zapalne, które uległy zmniejszeniu to: stężenie ESR (tempo sedymentacji erytrocytów) w osoczu (8), CRP (9, 10, 11), TNF α (12, 13), IL-6 (4, 11, 14), IL-8 (4, 11, 14), RANTES (chemokiny syntetyzowane przez limfocyty T wykazujące działanie prozapalne), NO (15) oraz stężęnie białka chemotaktycznego monocytów MCP-1 (16). W pięciu innych badaniach nie wykazano spadku stężenia markerów stanu zapalnego pod wpływem spożycia wiśni. Może to być spowodowane wiekiem grupy badanej, zbyt małą porcją wiśni oraz zmiennym stężeniem antocyjanów w różnych partiach wiśni. Mimo drobnych niespójności w wynikach badań, większość wyników wskazuje na działanie przeciwzapalne wiśni u ludzi.
Wiśnie i bolesności mięśniowe
W ośmiu z dziewięciu przeprowadzonych badań wykazano redukcję bóli mięśniowych wywołanych treningiem (DOMS) poprzez spożycie wiśni. Wyniki wskazują, że nawet krótkoterminowe spożycie wiśni może wpływać na markery katabolizmu mięśni, zmniejszenie stresu immunologicznego i zapalnego. Może wpływać również na równowagę redoks oraz na poprawę zdolności wysiłkowych. Zmniejszenie uszkodzeń mięśni wywołanych treningiem poprzez spożycie wiśni wydaje się być związane z przeciwutleniającymi i przeciwzapalnymi właściwościami antocyjanów i innych związków fenolowych występujących w wiśniach. Wiśnie, albo suplementy na ich bazie mogą stanowić środek wspomagający zdolności wysiłkowe. Działają poprzez poprawę zdolności antyoksydacyjnej oraz zmniejszenie stanu zapalnego, a tym samym poprawę funkcji mięśniowych (16, 17, 18).
Warto zwrócić uwagę, że odmianą cierpkiej wiśni przebadaną w zakresie redukcji DOMS i wspierania zdolności wysiłkowych jest Montmorency. Warto podkreślić, że wyniki dotychczas przeprowadzonych badań z udziałem sportowców wskazują, że sok z cierpkiej wiśni przyjmowany w ilości od 235 do 350 ml dwa razy dziennie, co stanowi równowartość 90–120 świeżych owoców wiśni, może wpływać na istotne zmniejszenie powysiłkowego uszkodzenia mięśni i stężenia biomarkerów stanu zapalnego po zakończonym treningu. Odnotowano również, że stosowanie 30 ml koncentratu z odmiany wiśni Montmorency dwa razy dziennie może przyspieszać regenerację powysiłkową.
Aktualnie rekomenduje się sportowcom suplementację sokiem z cierpkiej wiśni Montmorency w dawce od 235 do 350 ml lub 30 ml w przypadku koncentratu 2 razy dziennie. Warto stosować cierpką wiśnię przez okres od 4 do 5 dni przed zawodami sportowymi lub intensywnym wysiłkiem fizycznym. Następnie przez 2 do 3 dni po ukończeniu zawodów bądź ćwiczeń o wysokiej intensywności, aby przyspieszyć regenerację powysiłkową organizmu.
Wiśnie i zaburzenia gospodarki cukrowej
Właściwości zdrowotne wiśni mogą dotyczyć również cukrzycy. Sugeruje się, że stres oksydacyjny ma istotny wpływ na rozwój powikłań cukrzycowych. W badaniach suplementacja wiśni, bądź produktów na ich bazie nie wykazała wpływu na poziom glukozy i insuliny na czczo u zdrowych osób. Natomiast w badaniu z udziałem kobiet chorujących na cukrzycę, stosowano koncentrat soku wiśniowego o stężeniu 40 ml / dzień i zawartości antocyjanów 720 mg/dziennie przez okres 6 tygodni. Efektem stosowania soku był spadek stężenia hemoglobiny A1C (HbA1C) (20). Spożycie ekstraktów z wiśni zapobiega cukrzycy wywołanej przez aloksan u szczurów i myszy (21).
Wyniki badań sugerują, że antocyjany mogą obniżać poziom glukozy we krwi. Działają poprzez spowalnianie wchłaniania glukozy, wątrobowego wytwarzania glukozy, zmniejszanie produkcji glukagonu przez komórki α trzustki oraz zwiększenie wątrobowego wychwytu glukozy i zwiększenie wytwarzania insuliny przez komórki β trzustki (22). Warto zwrócić uwagę, że wiśnie posiadają korzystny wpływ na profil lipidowy. Odnotowano to w badaniu przeprowadzonym wśród ludzi oraz w próbach eksperymentalnych na zwierzętach.
Wiśnie i nadciśnienie
W siedmiu badaniach podjęto próbę sprawdzenia wpływu spożycia wiśni na ciśnienie krwi. W jednym z nich zarówno skurczowe ciśnienie krwi, jak i rozkurczowe ciśnienie krwi zostały znacząco obniżone w ciągu 2 godzin po pojedynczej dawce 300 ml soku z wiśni. Powróciły do poziomów wyjściowych po 6 godzinach u młodych i starszych osób dorosłych (23). Jeśli jednak sok był podawany w 3 dawkach po 100 ml w 0, 1 i 2 godz., nie wystąpił spadek ciśnienia krwi po 2 lub 6 godz. W dwóch innych badaniach również zaobserwowano podobny efekt. Skurczowe ciśnienie krwi uległo znacznemu spadkowi po 1 i 2 godzinach po spożyciu koncentratu wiśniowego, ale nie po 4 i 5 godzinach po suplementacji (24, 25). Doraźny wpływ koncentratu wiśniowego na ciśnienie krwi wiązał się ze wzrostem stężenia metabolitów cyjanidyno-3-glukozydu (25).
W badaniu z udziałem kobiet chorych na cukrzycę 6-tygodniowa suplementacja 40 g dziennie koncentratu wiśniowego o zawartości antocyjanów 720 mg/dziennie miała znaczący wpływ na spadek ciśnienia krwi (20). W innym kontrolowanym placebo badaniu przeprowadzonym wśród osób w podeszłym wieku podanie 200 ml soku z wiśni o zawartości antocyjanów 138 mg/dziennie wiązało się ze spadkiem skurczowego, ale nie rozkurczowego ciśnienia krwi po 6 i 12 tygodniach w porównaniu z grupą placebo (26).
Podobnie w innym badaniu z udziałem zdrowych osób dorosłych wiśnie Bing spożywane w dawce 280 g dziennie przez 28 dni przyczyniły się do spadku stężenia endoteliny-1 (ET-1) w osoczu. Spadek skurczowego ciśnienia krwi nie był jednak znaczący (9). W przeciwieństwie do powyższych badań, suplementacja koncentratu wiśniowego w ilości 30 ml dziennie o zawartości antocyjanów 273 mg/dziennie przez 6 tygodni nie miała wpływu na spadek ciśnienia krwi u zdrowych osób dorosłych ze względnie niskim średnim ciśnieniem krwi wynoszącym 110/70 mm Hg (3). Normalne ciśnienie krwi uczestników badania, niska dawka antocyjanów oraz czas jaki upłynął między spożyciem soku wiśniowego, a monitorowaniem ciśnienia krwi, mogły przyczynić się do braku spadku ciśnienia krwi u osób badanych.
Wiśnie i dna moczanowa
Pierwsze badanie potwierdzające korzyści zdrowotne spożycia wiśni u pacjentów z dną moczanową przeprowadzono w 1950 r. Wyniki badania wskazywały na obniżenie stężenia kwasu moczowego w osoczu do odpowiedniego poziomu. Wykazano również, że wiśnie zapobiegały atakom zapalenia stawów u wszystkich 12 pacjentów. 1/3 pacjentów zgłaszała większą swobodę ruchów palców dłoni i stóp (27). W 2003 r w badaniu Jacoba i wsp. podawano 10 zdrowym kobietom dwie porcję wiśni (280 g) po nocnym poście. Próbki krwi oraz moczu pobierano na czczo, oraz 1,5, 3 i 5 godzin po spożyciu. Odnotowano, że spożycie wiśni obniżyło w osoczu markery stresu oksydacyjnego, stanu zapalnego oraz obniżyło stężenie kwasu moczowego w osoczu po 5 godzinach od spożycia (28).
W badaniu z udziałem osób otyłych spożycie soku wiśniowego przez okres 4 tygodni zmniejszyło stężenie kwasu moczowego w osoczu (29). W ostatnim badaniu krzyżowym z udziałem 633 pacjentów z dną moczanową spożycie świeżych wiśni bądź ekstraktu z wiśni wiązało się z 35% niższym ryzykiem ataków dny moczanowej w porównaniu do braku spożycia (30). Potrzebne są dalsze, długoterminowe badania na ludziach w celu potwierdzenia stosowania wiśni w dnie moczanowej.
Wiśnie i sen
Badania naukowe potwierdzają, że właściwości zdrowotne wiśni mogą wpływać na poprawę jakości i długości snu (31, 32). Pozytywny wpływ na sen był zauważony już po 3 bądź 5 dniach w zależności od rodzaju wiśni. Spożycie produktów wiśniowych znacznie zwiększyło czas snu oraz nieruchomość w czasie snu. Ponadto powodowało wzrost wydalania z moczem 6-sulfatoksymelatoniny (aMT6s – metabolit melatoniny). Wzmacniało również zdolność antyoksydacyjną u wszystkich uczestników badania w porównaniu z wartościami początkowymi (32). Dane te sugerują, że spożycie koncentratu soku wiśniowego dostarcza egzogennej melatoniny. Wpływa ona korzystnie na czas trwania i jakość snu oraz może być korzystna przy kłopotach z zaburzeniami snu. Warto zwrócić uwagę, że zawarte w wiśniach antocyjany mogą wpływać korzystnie na funkcje kognitywne, co potwierdzają liczne badania.
Właściwości zdrowotne wiśni – podsumowanie
Opublikowane doniesienia naukowe wskazują, że spożycie wiśni zmniejsza markery stresu oksydacyjnego, zapalenia i bolesność mięśni wywołaną treningiem. Ograniczona ilość opublikowanych badań wskazuje na korzystny wpływ spożycia wiśni na zapalenia stawów, cukrzycę, lipidy krwi i sen.
Należy zwrócić uwagę, że w wielu badaniach właściwości zdrowotne wiśni były zauważalne przy użyciu wysokich dawek wiśni (45-270 wiśni dziennie).
Należy pamiętać, że pewne czynniki mogły przyczynić się do rozbieżności w wynikach badań. Potrzebne są dalsze badania w celu potwierdzenia zalet spożywania wiśni oraz w celu zrozumienia mechanizmów działania. Ważnym jest także, aby w badaniach kontrolowano dzienne spożycie polifenoli u uczestników badania.
Kliknij tutaj, aby rozwinąć listę źródeł
-
1. McCune LM, Kubota C, Stendell-Hollis NR, Thomson CA. Cherries and health: a review. Crit Rev Food Sci Nutr. 2011 Jan;51(1):1-12.
-
Jacob RA, Spinozzi GM, Simon VA, Kelley DS, Prior RL, Hess-Pierce B, Kader AA. Consumption of cherries lowers plasma urate in healthy women. J Nutr. 2003 Jun;133(6):1826-9.
-
Lynn A, Mathew S, Moore CT, Russell J, Robinson E, Soumpasi V, Barker ME. Effect of a tart cherry juice supplement on arterial stiffness and inflammation in healthy adults: a randomised controlled trial. Plant Foods Hum Nutr. 2014 Jun;69(2):122-7.
-
Levers K, Dalton R, Galvan E, O'Connor A, Goodenough C, Simbo S, Mertens-Talcott SU, Rasmussen C, Greenwood M, Riechman S, Crouse S, Kreider RB. Effects of powdered Montmorency tart cherry supplementation on acute endurance exercise performance in aerobically trained individuals. J Int Soc Sports Nutr. 2016 May 26;13:22.
-
Traustadóttir T, Davies SS, Stock AA, Su Y, Heward CB, Roberts LJ 2nd, Harman SM. Tart cherry juice decreases oxidative stress in healthy older men and women.J Nutr. 2009 Oct;139(10):1896-900.
-
Garrido M., Espino J., Gonzalez-Gomej D., Lozano M., Cubero J., Toribio-Delgado A.F., Maynar-Marino J.I., Terron M.P., Munoz J.L., Pariente J.A., et al. A Nutraceutical Product Based on Jerte Valley Cherries Improves Sleep and Augments the Antioxidant Status in Humans. e-SPEN Eur. e-J. Clin. Nutr. Metab. 2009;4:e321–e323
-
Ferretti G, Bacchetti T, Belleggia A, Neri D. Cherry antioxidants: from farm to table. Molecules. 2010 Oct 12;15(10):6993-7005.
-
Martin K.R., Bopp J., Burrell L., Hook G. The effect of 100% tart cherry juice on serum uric acid levels, biomarkers of inflammation and cardiovascular disease risk factors. FASEB J. 2011;25
-
Kelley D.S., Rasooly R., Jacob R.A., Kader A.A., Mackey B.E. Consumption of Bing sweet cherries lowers circulating concentrations of inflammation markers in healthy men and women. J. Nutr. 2006;136:981–986
-
Howatson G., McHugh M.P., Hill J.A., Brouner J., Jewell A.P., van Someren K.A., Shave R.E., Howatson S.A. Influence of tart cherry juice on indices of recovery following marathon running. Scand. J. Med. Sci. Sports. 2010;20:843–852.
-
Bell P.G., Walshe I.H., Davison G.W., Stevenson E., Howatson G. Montmorency cherries reduce the oxidative stress and inflammatory responses to repeated days high-intensity stochastic cycling. Nutrients. 2014;6:829–843
-
Levers K., Dalton R., Galvan E., Goodenough C., O’Connor A., Simbo S., Barringer N., Mertens-Talcott S.U., Rasmussen C., Greenwood M., et al. Effects of powdered Montmorency tart cherry supplementation on an acute bout of intense lower body strength exercise in resistance trained males. J. Int. Soc. Sports Nutr. 2015;12:41.
-
Kelley D.S., Adkins Y., Reddy A., Woodhouse L.R., Mackey B.E., Erickson K.L. Sweet bing cherries lower circulating concentrations of markers for chronic inflammatory diseases in healthy humans. J. Nutr. 2013;143:340–344.
-
Bell P.G., Stevenson E., Davison G.W., Howatson G. The Effects of Montmorency Tart Cherry Concentrate Supplementation on Recovery Following Prolonged, Intermittent Exercise. Nutrients. 2016;8doi: 10.3390/nu8070441.
-
Kelley DS, Rasooly R, Jacob RA, Kader AA, Mackey BE. Consumption of Bing sweet cherries lowers circulating concentrations of inflammation markers in healthy men and women. J Nutr. 2006 Apr;136(4):981-6. PubMed PMID: 16549461.
-
Levers K, Dalton R, Galvan E, O'Connor A, Goodenough C, Simbo S, Mertens-Talcott SU, Rasmussen C, Greenwood M, Riechman S, Crouse S, Kreider RB. Effects of powdered Montmorency tart cherry supplementation on acute endurance exercise performance in aerobically trained individuals. J Int Soc Sports Nutr.2016 May 26;13:22.
-
Howatson G, McHugh MP, Hill JA, Brouner J, Jewell AP, van Someren KA, Shave RE, Howatson SA. Influence of tart cherry juice on indices of recovery following marathon running. Scand J Med Sci Sports. 2010 Dec;20(6):843-52.
-
Bell PG, Walshe IH, Davison GW, Stevenson E, Howatson G. Montmorency cherries reduce the oxidative stress and inflammatory responses to repeated days high-intensity stochastic cycling. Nutrients. 2014 Feb 21;6(2):829-43.
-
Kelley DS, Rasooly R, Jacob RA, Kader AA, Mackey BE. Consumption of Bing sweet cherries lowers circulating concentrations of inflammation markers in healthy men and women. J Nutr. 2006 Apr;136(4):981-6. PubMed PMID: 16549461.
-
Ataie-Jafari A., Hosseini S., Karimi A., Pajouhi M. Effects of Sour Cherry Juic on Blood Glucose and Some Cardiovascular Risk Factors Improvements in Diabetic Women. Nutr. Food Sci. 2008;38:355–360.
-
Saleh FA, El-Darra N, Raafat K. Hypoglycemic effects of Prunus cerasus L. pulp and seed extracts on Alloxan-Induced Diabetic Mice with histopathological evaluation. Biomed Pharmacother. 2017 Apr;88:870-877.
-
Crepaldi G, Carruba M, Comaschi M, Del Prato S, Frajese G, Paolisso G. Dipeptidyl peptidase 4 (DPP-4) inhibitors and their role in Type 2 diabetes management. J Endocrinol Invest. 2007 Jul-Aug;30(7):610-4.
-
Kent K, Charlton KE, Jenner A, Roodenrys S. Acute reduction in blood pressure following consumption of anthocyanin-rich cherry juice may be dose-interval dependant: a pilot cross-over study. Int J Food Sci Nutr. 2016;67(1):47-52.
-
Keane KM, Bell PG, Lodge JK, Constantinou CL, Jenkinson SE, Bass R, Howatson G. Phytochemical uptake following human consumption of Montmorency tart cherry (L. Prunus cerasus) and influence of phenolic acids on vascular smooth muscle cells in vitro. Eur J Nutr. 2016 Jun;55(4):1695-705.
-
Keane KM, George TW, Constantinou CL, Brown MA, Clifford T, Howatson G. Effects of Montmorency tart cherry (Prunus Cerasus L.) consumption on vascular function in men with early hypertension. Am J Clin Nutr. 2016 Jun;103(6):1531-9.
-
Kent K., Charlton K., Roodenrys S., Batterham M., Potter J., Traynor V., Gilbert H., Morgan O., Richards R. Consumption of anthocyanin-rich cherry juice for 12 weeks improves memory and cognition in older adults with mild-to-moderate dementia. Eur. J. Nutr. 2017;56:333–341.
-
BLAU LW. Cherry diet control for gout and arthritis. Tex Rep Biol Med. 1950;8(3):309-11. PubMed PMID: 14776685.
-
Jacob RA, Spinozzi GM, Simon VA, Kelley DS, Prior RL, Hess-Pierce B, Kader AA. Consumption of cherries lowers plasma urate in healthy women. J Nutr. 2003 Jun;133(6):1826-9. PubMed PMID: 12771324.
-
Martin K.R., Bopp J., Burrell L., Hook G. The effect of 100% tart cherry juice on serum uric acid levels, biomarkers of inflammation and cardiovascular disease risk factors. FASEB J. 2011;25
-
Zhang Y, Neogi T, Chen C, Chaisson C, Hunter DJ, Choi HK. Cherry consumption and decreased risk of recurrent gout attacks. Arthritis Rheum. 2012 Dec;64(12):4004-11.
-
Garrido M, González-Gómez D, Lozano M, Barriga C, Paredes SD, Rodríguez AB. A Jerte valley cherry product provides beneficial effects on sleep quality. Influence on aging. J Nutr Health Aging. 2013;17(6):553-60.
-
Howatson G, Bell PG, Tallent J, Middleton B, McHugh MP, Ellis J. Effect of tart cherry juice (Prunus cerasus) on melatonin levels and enhanced sleep quality. Eur J Nutr. 2012 Dec;51(8):909-16.